Vào buổi tối giữa tháng 12, khi các trang mạng xã hội đua nhau chia sẻ MV Thương em là điều anh không thể ngờ, thì tác giả MV trên – đạo diễn Kawaii Tuấn Anh hẹn hò cùng đàn anh Phan Gia Nhật Linh, ngồi nhớ lại chuyện thuở đầu vào nghề và chia bầu nhiệt huyết làm phim với thế hệ kế cận trong talkshow “Từ nghệ thuật cá nhân đến sản phẩm quốc tế” do Arena Multimedia và Amazing Group tổ chức.
Đạo diễn Nhật Linh: Nếu bạn MUỐN làm phim thì bạn phải LÀM phim
Chào anh Nhật Linh, từ một công việc ổn định trong ngành báo chí, điều gì đã làm anh rung động trước nghệ thuật thứ 7?
Xuất phát điểm của tôi ban đầu là theo học ngành Kiến Trúc, mặc dù ước mơ từ nhỏ là được trở thành đạo diễn phim. Vì ở thời điểm đó phim ảnh ở Việt Nam chưa phát triển, ba mẹ tôi nhận thấy không có một tương lai nào cho nghề này nên không mong muốn con mình theo học.
Học Kiến Trúc được một thời gian thì tôi biết rõ đây không phải là nghề mà mình muốn làm nên đã dành thời gian để tìm hiểu về nghề làm phim từ sách vở và internet. Khi đã có nền tảng cơ bản, tôi bắt đầu tập tành viết review phim cho báo. Nhờ đó, tôi có cơ hội được một tờ báo mời về làm thư ký toàn soạn chuyên về phim.
Do tính chất công việc, nên tôi bắt đầu làm quen với những người trong nghề, cần biết thông tin gì thì cứ đến trực tiếp tìm nhân vật để phỏng vấn, từ đó tôi góp nhặt cho mình rất nhiều kiến thức và mở rộng các mối quan hệ. Dẫu biết thời điểm đó có công việc ổn định và vị trí nhất định trong nghề báo nhưng ước mơ trở thành đạo diễn cứ thôi thúc và rạo rực trong tôi từng ngày. May sao lúc đó, bằng vốn kiến thức tích lũy trong suốt quá trình dài làm biên tập, tôi có cơ hội nhận được suất học bổng toàn phần ở Mỹ, và sau đó quyết định đi du học để chinh phục đam mê mà mình ấp ủ bao lâu nay dù vẫn chưa nhận được sự đồng thuận từ phía gia đình.
Rẽ hướng đi khác khi đã có trong tay công việc ổn định, lý do gì thôi thúc anh thay đổi?
Năm 26 tuổi tôi bắt đầu học lại từ đầu, nhưng không vì điều đó mà cảm thấy tự ti vì đây là khoảng thời gian đẹp nhất trong cuộc đời của mình. Ở đây, ngoài học kiến thức ra tôi còn được tiếp cận với rất nhiều người, họ có những năng lượng tích cực, quan điểm về sáng tạo của họ rất khác với những quan điểm sáng tạo của mình. Đây là những thứ mà tôi không thể có được nếu như không đi du học. Có một điều mà tôi rất nể phục những người bạn ở đây, chuyện tiền bạc không phải là điều mà họ quan tâm số một. Việc họ được theo đuổi và làm cái mình thích mới quan trọng. Khi biết được điều đó, tôi thấy mình tự tin hơn, bởi vì làm phim là cái mà tôi rất yêu thích, tôi hoàn toàn có thể ở Việt Nam làm báo và kiếm được nhiều tiền nhưng nó không đem lại hạnh phúc cho mình bằng việc trở thành đạo diễn phim.
Sau 4 năm du học về Film Production thì tôi trở về Việt Nam, thời gian đầu gặp rất nhiều khó khăn vì những gì được học ở Mỹ rất khác với cách mà mọi người ở đây đang làm. Tôi đã phải mất hết 5 năm để trau dồi bản thân, làm ở rất nhiều vị trí và công việc khác nhau như quay hậu trường, quảng cáo, ca nhạc,… để thích nghi với môi trường và tích lũy thêm kinh nghiệm thêm.
“Năm 2015 tôi bắt đầu thực hiện bộ phim đầu tay Em là bà nội của anh và nhận được thành công ngoài sức mong đợi với doanh thu phòng vé vượt con số 102 tỷ đồng sau hai tháng công chiếu”
Theo anh yếu tố nào của một sản phẩm sẽ giúp mình có thể vương xa ra thị trường quốc tế?
Tư duy và thị hiếu của khán giả Việt Nam rất khác với phần khán giả còn lại của thế giới. Chính vì thế, nhiều nhà làm phim họ sẽ nhắm đến thị trường nước ngoài và ngược lại, một số người lại chọn thị trường nội địa. Còn quan điểm của tôi là phải làm phim cho người Việt mình trước, khi đạt đến một ngưỡng chất lượng nào đó thì nó sẽ tự có cơ hội ra nước ngoài, và bạn bè quốc tế nhìn vào có thể nhận biết đây là sản phẩm của Việt Nam. Nên tôi mới nói “sản phẩm càng có tính địa phương cao bao nhiêu thì mình càng có nhiều cơ hội đi quốc tế bấy nhiêu”, phải hiểu được truyền thống, văn hóa, vùng miền của mình thì điều đó sẽ giúp mình khác biệt so với thế giới.
Có người nói với tôi: “Em muốn làm phim nghệ thuật nhưng vẫn có thể phục vụ cho số đông” và tôi cho rằng đây là một suy nghĩ khá mạo hiểm vì mình có thể mất luôn cả hai. Sao bạn không thử chọn riêng biệt một thứ và làm cho thật hay vào, chỉ có như vậy nó mới chạm được đến trái tim của tất cả mọi người, mình làm sản phẩm nào cũng vậy, phải hiểu rõ và cố gắng làm cho nó tốt và hay nhất.
Sau những gì đã trải qua, anh có lời khuyên nào dành cho các bạn trẻ đang theo đuổi nghề làm phim nói riêng và nghệ thuật nói chung?
Khi làm nghệ thuật, một trong những vấn đề lớn nhất của các bạn làm phim trẻ gặp phải đó là rất nhiều bạn không làm được gì vì không chịu hành động, lúc nào cũng ngồi than phiền: “Sao em thấy bạn đó làm phim dở mà cứ được làm hoài vậy anh?”.
Có nhiều người nói với tôi rằng muốn làm phim này, muốn làm phim kia nhưng sau 5 năm gặp lại bạn đó vẫn nói với tôi câu đấy. Tôi có hỏi lý do vì sao không hành động và biến ý tưởng thành hiện thực, sao cứ ấp ủ từ năm này sang năm khác vậy? Tôi nhận về cho mình rất nhiều lý do, nhưng đa phần các bạn đều không có can đảm, sợ gặp thất bại và bị mọi người chế nhạo, dẫn đến việc cuối cùng các bạn không bao giờ làm được gì cả.
Vì thế, lời khuyên chân thành tôi dành cho các đạo diễn trẻ tương lai rằng: “Các em hãy cứ bất chấp, hãy hành động đi, vì chỉ có như vậy mới học được nhiều thứ mà không trường học nào có thể dạy cho tụi em ngoài trường đời cả”. Khi mình bắt tay vào làm một tác phẩm, hay dở gì mình cũng sẽ biết và được mọi người góp ý thêm. Khi biết bản thân làm không tốt, thì bạn sẽ cố gắng làm lần thứ hai cho nó tốt hơn. Quan trọng hơn hết là mình biết vấn đề nằm ở đâu và giải quyết nó.
Đạo diễn Kawaii Tuấn Anh: Đừng ngồi yên, hãy sáng tạo và thích thú với điều mà mình đang làm
Chào Kawaii Tuấn Anh, quyết định từ bỏ học bổng ngành CNTT để đến với con đường nghệ thuật đã làm thay đổi cuộc đời anh như thế nào?
Thời điểm đó, nhờ suất học bổng toàn phần ngành CNTT trị giá hơn 200 triệu mà mình không cần phải thi đại học. Lúc đó ba của mình có làm một cửa tiệm quảng cáo bảng hiệu, nên mình biết sử dụng một chút về photoshop, corel. Ngoài ra, mình cũng tập tành lấy điện thoại quay clip trong lúc bạn bè đồng lứa đang phải ôn tập để thi đại học. Càng quay nhiều và tập dựng bằng mấy công cụ đơn giản thì mình càng lên tay nghề và bắt đầu đam mê cũng như muốn chinh phục nó hơn. Khi đã xác định được ước mơ của mình, Tuấn Anh mới nghĩ đến việc từ bỏ suất học bổng này, vì không biết nhận để làm gì nữa.
Giữa nhiều lựa chọn lúc đó, mình quyết định chọn Arena Multimedia là nơi để chinh phục ước mơ. Khi lên đây học, mình có một vài mối quan hệ với báo chí, vì các anh chị biết mình có những sản phẩm thiết kế thú vị nên cho đi theo chụp hình cho một số nghệ sĩ để họ đăng báo mỗi ngày. Khoảng thời gian đó cho mình nhiều mối quan hệ hơn, và có nhiều người “book job” hơn để có chi phí trang trải cho việc học.
Anh khởi đầu công việc làm phim của mình như thế nào?
Một số anh chị trước đây được mình chụp hình tin tưởng giao cho quay những MV ca nhạc nhỏ cho họ. Lúc đó các anh chị trả cho mình 5 triệu/MV, khi đi quay chỉ có 2 người thôi, một đạo diễn với một quay phim, xong rồi về mình tự dựng clip. Cứ như vậy, mình làm số lượng 10 MV cho một số ca sĩ, qua những lần đó mỗi ngày mình rút ra được nhiều bài học, cứ một lần có cơ hội là mình lại muốn đổi mới và đa dạng các sản phẩm hơn nên dần dần số tiền đó được tăng lên và sản phẩm chất lượng hơn.
Đến năm 2013, mình quyết định thành lập start up cùng nhóm bạn ở Arena với tên gọi Alien Media, và cũng duy trì hoạt động công ty cho tới ngày hôm nay. Hiện tại công ty hoạt động như một Production House với công việc Quảng cáo là chính yếu, mảng nghệ thuật là một phần bổ trợ cho thương hiệu công ty. Trong năm 2018, mình ra mắt bộ phim điện ảnh đầu tay với tên gọi “Em Gái Mưa”, có rất nhiều ý kiến trái chiều nhưng bản thân là người làm phim, mình đã đối diện với tất cả những khó khăn của việc làm một bộ phim, học được rất nhiều thứ từ nó và coi những cái khó khăn vừa qua là một bài học và nguồn động lực để làm những sản phẩm tiếp theo tốt hơn.
Dàn diễn viên của phim Em gái mưa tại buổi công chiếu phim cùng Đạo diễn Kawaii Tuấn Anh
Thật sự, những người làm phim chân chính họ làm phim không phải vì tiền đâu, vì chỉ có như vậy mới làm được phim. Trót yêu thích công việc này, mình cảm thấy rất may mắn bởi vì ngày hôm nay có được cơ hội chinh phục ước mơ của mình vào 5 năm trước ở tuổi 25. Vì theo đuổi ngành này, phụ huynh khó mà chấp nhận ngay từ đầu. Giai đoạn trước ngành nghệ thuật của Việt Nam cũng không phát triển mạnh như bây giờ, nên chúng ta là những thế hệ tiên phong làm cho nó phát triển và tốt hơn.
Khi bắt tay vào làm một sản phẩm, điều anh quan tâm đầu tiên là gì?
Mỗi khi bắt tay vào làm một dự án, chúng ta cần xác định rõ một điều: “Nhóm đối tượng khán giả của sản phẩm này là ai”, dù ở lĩnh vực điện ảnh hay bất cứ lĩnh vực nào cũng vậy, cần phải hiểu rõ tính chất của người xem.
Trong những sản phẩm thương mại, bản thân mình hay suy nghĩ về mặt lý trí trước, ghi nhớ những nhu cầu của thị trường, định hướng sản phẩm sao cho thắng lợi về mặt đại chúng, sau đó mới là những bay bổng nghệ thuật từ con tim.
Còn đối với những sản phẩm phục vụ cho cái tôi cá nhân, cái tôi nghệ thuật của bản thân thì mình có thể làm ngược lại, tùy vào điều kiện sản xuất mà cân đối chúng.
Theo anh, làm thế nào để luôn có sự sáng tạo và đổi mới trong các sản phẩm nghệ thuật của mình?
Vấn đề này chủ yếu suất phát từ bản thân, nội tại và nhiều yếu tố khách quan khác nhau. Thị trường luôn biến đổi và cần nhiều thứ mới. Các bạn nên hiểu mọi người đang cần những gì bằng cách theo dõi những sản phẩm ở nhiều thị trường khác nhau, nắm bắt các xu hướng quốc tế để mang nó về phục vụ cho khán giả nội địa cũng như tạo ra những cái mới. Và điểm quan trọng nhất chính là trải nghiệm sống của mỗi người, chính những trải nghiệm và câu chuyện của riêng bạn sẽ là cái tốt nhất để truyền đạt đến khán giả.
Là một đàn anh đi trước, anh có những kinh nghiệm gì để truyền lại cho đàn em của mình không?
Trong cuộc đời làm nghệ thuật của mỗi người nó sẽ liên tục có những trải nghiệm mới và mình mong muốn các bạn ghi nhớ và làm tốt 4 việc sau đây:
Thứ nhất: Trong một ekip có rất nhiều vị trí, bạn nên làm giỏi nhất một công việc rồi hãy nghĩ đến việc tìm hiểu về một khía cạnh khác, nhưng nên nhớ là không ngừng quan sát cách mọi người xung quanh làm việc và giải quyết vấn đề để học hỏi.
Thứ hai: Lĩnh vực nghệ thuật thực sự nó đa dạng lắm, hãy có mục đích rõ ràng cho các giai đoạn tiếp theo để định hình được mình đang và sẽ làm gì, có đúng như ý định mình muốn hay không.
Thứ ba: Thật sự khi bắt đầu dấn thân vào nghề rất khó có môi trường riêng, nên chúng ta hãy tự tạo môi trường cho mình. Luyện tập quay những clip đơn giản hằng ngày rồi dần dần nâng cấp độ lên. Lập team và tìm kiếm những dự án nhỏ lẻ để quay, số tiền kiếm được có thể là 2 – 5 triệu / dự án, qua những cái 5 triệu đó mình kiếm được 20 triệu cho dự án tiếp theo, nếu con đường chúng ta khó khăn thì cứ bắt đầu từ từ như vậy, đừng ngồi yên, hãy sáng tạo và thích thú với điều mà mình đang làm ngay lúc đó.
Cuối cùng, không ngừng trau dồi kiến thức và mở rộng mối quan hệ cho mình, càng giao lưu nhiều thì sẽ càng có nhiều mối quan hệ và cơ hội làm việc sau này.
Xem lại buổi LIVESTREAM của talkshow tại đây!
